Het is één van de onderwerpen waarover ik les geef op verschillende opleidingen: auteursrecht. En ook tijdens mijn trainingen en coaching komt het regelmatig aan de orde. Ik merk dan dat veel creatieven niet zo goed weten hoe het werkt en waar ze precies recht op hebben. En dat is zonde, want zo lopen ze geld mis. Daarom wilde ik deze keer een aantal basics met jullie delen. Zodat je weet waar je moet beginnen.
- Je hebt als maker altijd auteursrecht
Als jij de creator bent van een kunstwerk, muziekstuk, tekst of ontwerp, heb je automatisch het auteursrecht over dit werk. Daar hoef je verder niets voor te doen. Anderen mogen jouw werk dus niet zomaar gebruiken. Wel is het handig als je kunt aantonen dat jij degene bent die het werk heeft gemaakt. Als iemand jouw werk wil gebruiken, heeft diegene toestemming nodig. Het is heel normaal om voor die toestemming een vergoeding te vragen.
- Auteursrecht is ook na overlijden van toepassing
Als de maker van een werk komt te overlijden, krijgen zijn / haar erfgenamen de rechten op het werk. Dat blijft zo tot 70 jaar na overlijden. Daarna is het werk rechtenvrij. Op dat moment kan iedereen het gebruiken. Dat is de reden dat bijvoorbeeld Mozart of Shakespeare gewoon uitgevoerd of opgenomen kunnen worden. Terwijl op moderne muziek en teksten wel rechten van toepassing zijn.
- Naast auteursrecht is er ook nog naburig recht
Auteursrecht geldt voor het maken van een werk. Maar in de podiumkunsten heb je naast makers ook veel uitvoerenden. Denk dan aan musici, acteurs en dansers die een stuk van een ander uitvoeren. Zij hebben vervolgens weer rechten over die specifieke uitvoering (bijvoorbeeld een muziek- of filmopname). Als je zowel maker als uitvoerder bent, gelden zowel het auteursrecht als het naburig recht.
- Ook bij werk in opdracht geldt auteursrecht
Dat iemand jou betaald heeft voor (bijvoorbeeld) het schrijven van een tekst of het maken van een schilderij, betekent niet dat je dan je rechten kwijt bent. Het is wel mogelijk auteursrecht over te dragen, maar dat kan alleen via een officieel document.
- Er zijn in Nederland veel organisaties die zich bezig houden met auteursrecht
Omdat het voor een individuele kunstenaar haast niet mogelijk is om zelf zijn rechten te regelen, zijn er verschillende organisaties die zich hiermee bezig houden. Met welke jij te maken hebt, wordt bepaald door het soort werk dat je maakt. Een handig overzicht van de verschillende organisaties per vak vind je hier. Ook kan het zijn dat je met meerdere organisaties van doen hebt.
- Recht hebben betekent niet automatisch dat je het ook krijgt
Helaas gebeurt het maar al te vaak dat werken waarop auteursrecht rust, zomaar gebruikt worden. Zeker als ze online te vinden zijn. In dat geval moet je als maker zelf in actie komen. Juriste Charlotte Meindersma schreef hiervoor een handig stappenplan.
Wat zijn jouw ervaringen met auteursrecht? Levert het je geld op, of vooral kopzorgen? Heb je tips voor anderen? Die zijn zeer welkom!
Voor iemand had ik een werkje voor een kerstkaart voor haar vereniging gemaakt. Dit eerkje heeft zij niet gekocht.
Ik had nog kaarten over die ik in een setje van vier heb gedaan voor een kunstmarkt. Die mevrouw in kwestie was hevig verontwaardigd, want zij had immers toch het alleenrecht over de kaarten. Klopt dit? En zo ja waarom wel of niet.Dit om toekomstige opdrachten duidelijk te hebben.
Beste Christine, je vraag is lastig te beantwoorden als ik niet precies weet wat jullie met elkaar hebben afgesproken. Maar over het algemeen geldt dat auteursrecht niet zomaar overgaat op een ander, ook niet als het om een opdracht gaat. Als je dus niet heel nadrukkelijk met haar hebt afgesproken dat zij het auteursrecht over de afbeelding op de kaarten heeft (met een contract dus, voorzien van de juiste juridische formulering) dan zal dat hoogstwaarschijnlijk niet zo zijn. Overigens denken veel opdrachtgevers dat zij automatisch de rechten hebben als ze een opdracht geven. Dat klopt dus niet. Ben je hiermee geholpen? Groet, Maaike
Hallo Maaike,
Ja hier ben ik mee geholpen. Er is niets contractureel vastgelegd.
Dit is voor mij helder.
Dank.
Groeten Christine